در خصوص مهر و مهرهای اولیه برجسته بدست انسان و استفاده و کاربرد دقیق آن میتوان به هزاره چهارم قبل از میلاد اشاره کرد.
بیشترین آثار بدست آمده از نمونه های ابتدایی مهر برجسته به منطقه اور- اوروک و جمدت النصر برمی گردد که در ناحیه بین النهرین ( عراق امروزی ) نمونه های متفاوتی کشف و ضبط گردیده است .
بدون اغراق می توان گفت ساخت مهر با پیدایش انسان اولیه همگون است .
زیرا زمانیکه انسانهای ما قبل تاریخ بروی زمینهای گلی گام برمی داشتند اثر پا و شاید دست آنها روی سطوح گلی می ماند .
پس از مدتی که خشک می شد می توانستند ردپا و یا اثرمنحصر بفرد خود را شناسائی و ردیابی کنند .
ساخت مهر با اندیشه و نیاز واقعی جهت ثبت و یا کنترل اقلام و یا بناها اولین بار بروی کتیبه های مختلف ، با ثبت نام یا تصویر پادشاه، حکمران ویا سازنده اثر صورت گرفته است .
درآثار بجا مانده از نیاکان ما روی آثار باستانی تصاویری ازخدایان یاپادشاه و همچنین الهه به چشم می خورد.
به مرور و طی زمان جوامع پیش از تاریخ با ثبت هویت و یا نفوذ خود از طریق نشانه ها و یا مهر ها سعی در تثبیت خود و تعیین حد و حدود خود نمودند .
که عموما با نقش و نگار و خطوط هندسی و نامنظم صورت می گرفت .
در اکثر مهرهای بدست آمده در مراکز باستان شناسی اطلاعات کاملی در خصوص سبکهای مهر حاصل گردیده است .
سبکهای هنری و اقتصادی ازخصوصیات بارز مهرهای اولیه هستند .
در مجموع انواع مهر های پیش ازتاریخ به دو دسته عمده مهرهای مسطح و مهرهای استوانه ای تقسیم میگردد .
تشریح و توضیح هر دو دسته به شرح ذیل است .
1-مهرهای مسطح
همزمان با دوره آغازین عصر مس سنگی ایران (حدود 4500 ق.م) از نهشته های باستانی مرتبط با این دوران گونه مهرهای مسطح یافت شده اند .
مهرهای اولیه مسطح دارای فرم و شکل مربع یا گرد با یک سطح محدب، مورد استفاده قرا می گرفته است .
که دسته ای در پشت آن تعبیه شده است ،
مهر مسطح دوره سیلک
عموما مهرهای اولیه مسطح روی قطعات گلی فشرده شده یا سنگ های سخت ساخته و پرداخته شده اند .
مهر مسطح
پس از ایجاد نقوش روی اجسام سخت و یا گل فشرده طرح مورد نظررا روی مواد نرم قرار میدادند .
مانند گل ورز شده به آرامی تا نقش بروی ماده نرم منتقل شود .
سپس ماده نرم را پس از ایجاد نقش به آرامی در مکانی منتقل میکردند .
تا زمانیکه خشک وسفت شود .در واقع نقش مهر روی سطح مورد نظر ایجاد شود .
<
مهر مسطح
لازم به ذکر است که در مهرهای اولیه مسطح نقش مایه های حکاکی شده بسیار محدود و ساده بودند .
عموما شامل خطوط هندسی و علائم خاص می شدند .
در خصوص مهرهای مسطح بدانیم جهت ایجاد یک سری تصاویر چندین مهر مسطح را با نقوشی متفاوت میگرفتند .
که در پی یکدیگر روی سطوح مورد نظر منقش می کردند .
در این عمل ایجاد نقش به صورت پی در پی که به شکلی حرکت را تداعی می کرد ، صورت میگرفت .
البته بین هر نقش که ضرب می شد فضای خالی نیز ایجاد می گردید.
مهر مسطح
2 – مهرهای استوانه ای
مهرهای استوانه ای بیشتر در مناطق بین النهرین یافت شده است .
همزمان با عصر مفرغ در دوران اواخر 4000 سال ق.م و هزاره سوم ق.م. دیده شده.
همانگونه که از نام مهرهای اولیه استوانه ای مشخص است، این دسته از مهرها به صورت لوله یا استوانه ایستاده بوده اند .
در مهرهای عمودی قابلیت عبور ریسمان و نخ از داخل این استوانه ها موجود بوده است .
مهر استوانه ای
مهرهای استوانه ای در مجموع دارای قابلیت بیشتری در ارتباط با خلق تصاویر و یا خطوط هندسی و اشکال را دارا هستند .
پیدایش و رواج مهرهای استوانه ای را می توان با پیدایش خطوط ابتدایی و تصویری (آغازایلامی) همزمان دانست .
که در بعضی مناطق فلات ایران معاصر دیده میشوند .
لازم به ذکر است که قدیمی ترین اثر مهرهای اولیه استوانه ای در ایران حدود 3000 سال ق.م در شوش یافت شده است .
مهر استوانه ای محل شوش خوزستان
(3000-2800ق.م )
